Procedura postępowania w razie wypadku w pracy.
Za wypadek przy pracy uważa się zdarzenie:
• nagłe,
• wywołane przyczyną zewnętrzną,
• powodujące uraz lub śmierć,
• które nastąpiło w związku z pracą:
• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych,
• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia,
• w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
Pracodawca musi być na takie okoliczności przygotowany. W razie wypadku ma obowiązek podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie, zapewnić udzielenie pierwszej pomocy, ustalić okoliczności i przyczyny wypadku oraz zastosować odpowiednie środki zaradcze na przyszłość. Tak stanowi art. 234 Kodeksu Pracy.
Zabezpieczenie miejsca zdarzenia
W razie wypadku postępowanie należy zacząć od zabezpieczenia miejsca wypadku w sposób wykluczający:
– dopuszczenie do niego niepowołanych osób,
– uruchomienie bez potrzeby maszyn i innych urządzeń technicznych, których praca została wstrzymana w związku z wypadkiem,
– dokonywanie zmiany położenia maszyn i innych urządzeń technicznych, jak też zmiany położenia innych przedmiotów, które spowodowały wypadek lub pozwalają odtworzyć jego okoliczności.
O niektórych wypadkach przy pracy firma musi zawiadomić właściwego okręgowego inspektora pracy i prokuratora. Dotyczy to zdarzeń, których skutkiem była śmierć pracownika (na miejscu lub w okresie sześciu miesięcy od dnia wypadku), wypadków zbiorowych (gdy ucierpiały co najmniej dwie osoby) oraz o charakterze ciężkim (gdy nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała). Niedopełniając tego obowiązku szef może się narazić nawet na odpowiedzialność karną, w tym ograniczenie wolności na podstawie art. 221 kodeksu karnego. Kara grzywny w takiej sytuacji wynosi od 1000 do 30 000 zł (art. 283 § 2 pkt 6 kodeksu pracy).
Powołanie zespołu
Przyczyny i okoliczności wypadku ustala powołany przez pracodawcę zespół powypadkowy. W jego skład wchodzi pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz społeczny inspektor pracy lub przedstawiciel załogi (w mniejszych firmach).
Ustalenie okoliczności i przyczyn
Na początek zespół powinien obejrzeć miejsce wypadku, stan techniczny maszyn, innych urządzeń technicznych, stan urządzeń ochronnych – czyli zbadać wszystko to, co mogło mieć wpływ na zaistnienie wypadku, w tym warunki wykonywania pracy. Ustalający mogą ewentualnie sporządzić fotografie lub szkic miejsca wypadku.
Zespół podejmuje swoje prace niezwłocznie po otrzymaniu wiadomości o wypadku. Musi zebrać wyjaśnienia od poszkodowanego oraz świadków zdarzenia, zasięgnąć opinii lekarza w zakresie niezbędnym do oceny rodzaju i skutków wypadku, zebrać wszystkie dowody dotyczące zdarzenia, dokonać prawnej kwalifikacji wypadku (czy to wypadek przy pracy) oraz określić profilaktyczne środki i wnioski ze zdarzenia dotyczące oceny ryzyka zawodowego.
Sporządzenie dokumentacji
Po ustaleniu okoliczności i przyczyn zdarzenia zespół powypadkowy powinien sporządzić protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy. Termin na jego spisanie to 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku. Jeżeli zespół nie jest w stanie dokonać ustaleń w ciągu 14 dni, musi to uzasadnić w treści protokołu, wskazując przyczyny tych trudności. Wzór formularza protokołu określa rozporządzenie ministra właściwego do spraw pracy (z 2004 r. Dz.U nr 227, poz. 2298). Załącznikami do protokołu powinny być wyjaśnienia poszkodowanego, świadków oraz wszystkie zebrane i udokumentowane informacje.
Zespół przedstawia protokół pracodawcy do zatwierdzenia. Wcześniej udostępnia go jednak poszkodowanemu, który może zgłosić uwagi i zastrzeżenia co do poczynionych ustaleń.
Szef albo zatwierdza protokół powypadkowy w terminie 5 dni od jego sporządzenia albo zwraca go zespołowi w celu wyjaśnień i uzupełnienia. Dzieje się tak przypadku, gdy zastrzeżenia do protokołu zgłosi poszkodowany lub jego rodzina (jeżeli wypadek był śmiertelny) albo gdy protokół nie odpowiada warunkom formalnoprawnym. Zespół ma wówczas kolejne 5 dni na sporządzenie nowego protokołu i ponowne przedstawienie go pracodawcy.
Zatwierdzony protokół pracodawca doręcza poszkodowanemu pracownikowi lub jego rodzinie. Jeśli wypadek miał charakter ciężki, zbiorowy albo śmiertelny, protokół należy dostarczyć również właściwemu inspektorowi pracy.
Gdy zespół uzna, że zaistniałe zdarzenie nie było wypadkiem przy pracy, musi to szczegółowo uzasadnić w protokole i wskazać dowody takiego twierdzenia. Pracownikowi zawsze przysługuje prawo dochodzenia ustalenia, że był to jednak wypadek przy pracy, na drodze sądowej.
Zakład ma obowiązek przechowywać protokół i pozostałą dokumentacje związaną z wypadkiem przez 10 lat.
Wszystkie koszty działania zespołu powypadkowego ponosi pracodawca.
Uzupełnienie rejestru i karty
Dodatkowym obowiązkiem pracodawcy jest prowadzenie rejestru wypadków przy pracy. Musi on odzwierciedlać każdy wypadek przy pracy. Określa on:
– imię i nazwisko poszkodowanego,
– miejsce i datę wypadku,
– informacje dotyczące skutków wypadku,
– datę protokołu powypadkowego,
– stwierdzenie, czy wypadek jest wypadkiem przy pracy,
– datę przekazania do ZUS wniosku o świadczenie z tytułu wypadku przy pracy,
– liczbę dni niezdolności do pracy,
– inne informacje, jeżeli ich zamieszczenie w rejestrze jest celowe, w tym wnioski i zalecenia profilaktyczne zespołu powypadkowego.
Obok tego pracodawca musi też wypełnić tzw. statystyczną kartę wypadku przy pracy, której wzór określa rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 7 stycznia 2009 r (Dz.U. 2009 nr 14 poz. 80).